អ្នកសង្កេតការណ៍រកឃើញថា បណ្ឌិត កែម ឡី ត្រូវគេរៀបចំផែនការសម្លាប់ពីរលើកធំៗកាលពីពេលដែលលោកនៅមានជីវិត ហើយអ្នកនយោបាយធំៗពីររូបត្រូវមានសេចក្តីក្លាហានចេញមុខសុំទោសបណ្ឌិត កែម ឡី ជាសាធារណៈ ដើម្បីធ្វើជាគំរូដល់ក្មេងជំនាន់ក្រោយ និងបង្ហាញពីឆន្ទៈក្នុងការរួបរួមជាតិ។
មរណភាពរបស់បណ្ឌិត កែម ឡី បានធ្វើឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរអ្នកស្នេហាជាតិស្ទើរមួយនគរ សោកស្តាយ និងទ្រហោយំលាយឡំទៅដោយការរៀបរាប់ពីសេចក្តីក្លាហាន គុណធម៌ និងឧត្ដមគតិរបស់លោក ដែលជាការបង្ហាញនូវសមានចិត្តរបស់អ្នកទាំងនោះថា ពួកគេពិតជាមានការសោកស្តាយជាទីបំផុត ដូច្នេះការបាត់បង់បណ្ឌិត កែម ឡី អាចបញ្ជាក់បានថា ខ្មែរបានបាត់បង់នូវសសរទ្រូងរបស់ប្រទេសជាតិមួយយ៉ាងធំ។
នៅថ្ងៃទី១០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៦ គឺជាថ្ងៃដ៏រន្ធត់ និងតក់ស្លុតបំផុតសម្រាប់កូនសិស្ស អ្នក កែម ឡី និយម មិត្តភ័ក្ដិ និងអ្នកដែលគោរពស្រឡាញ់រាប់អានបណ្ឌិត កែម ឡី ដែលបានទទួលដំណឹងថា លោកត្រូវឃាតកបាញ់សម្លាប់។ ឃាតកម្មនេះ បានកើតឡើងបន្ទាប់ពីលោកបានលាតត្រដាងពីការក្ដោបក្ដាប់មុខជំនួញទាំងអស់នៅស្រុកខ្មែរដែលមានទំហំទឹកប្រាក់រាប់ពាន់លានដុល្លារអាមេរិកនៃសែស្រឡាយបក្ខពួករបស់លោក ហ៊ុន សែន បានត្រឹមតែ ២ថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ។
ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលសង្គមលើកឡើងថា មរណភាពបណ្ឌិត កែម ឡី មានអ្នកសប្បាយចិត្ត ក៏មានអ្នកកើតទុក្ខដោយសារការបាត់បង់រូបលោកផងដែរ។
អ្នកដែលសប្បាយចិត្ត គឺដោយសារពួកគេបានដកបន្លាចេញពីកែវភ្នែករបស់ពួកគេ ព្រោះថាបណ្ឌិត កែម ឡី កំពុងបើកកកាយរឿងអាស្រូវដែលគេព្យាយាមលាក់នូវទង្វើទុច្ចរិត កិបកេងប្រវ័ញ្ចទ្រព្យសម្បត្តិជាតិអស់រយៈពេលរាប់សិបឆ្នាំមកហើយនោះ។
ដោយឡែកអ្នកដែលកើតទុក្ខក្រៀមក្រំពីមរណភាពបណ្ឌិត កែម ឡី ក៏មានអ្នកដែលសោកស្តាយពីការបាត់បង់រូបលោកដោយពិតប្រាកដ និងអ្នកធ្វើជាសោកស្តាយផងដែរ ព្រោះថាពេលដែលបណ្ឌិត កែម ឡី នៅមានជីវិត គាត់តែងវិភាគ ឬលាតត្រដាងនូវការពិតអ្វីមួយ គឺដើម្បីតែផលប្រយោជន៍សម្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរ និងសង្គមជាតិតែប៉ុណ្ណោះ។
ដូច្នេះ ការប៉ះទង្គិចជាមួយអ្នកនយោបាយ គឺពិតជាមិនអាចចៀសផុតនោះទេ នៅពេលដែលអ្នកទាំងនោះមិនបានបម្រើផលប្រយោជន៍របស់ពលរដ្ឋពិតប្រាកដ ក្នុងនោះលោកក៏ធ្លាប់រិះគន់អតីតមេដឹកនាំប្រឆាំង លោក សម រង្ស៊ី អំពីការដឹកនាំរបស់គាត់ដែលនាំឲ្យខូចប្រយោជន៍ជាតិ ដូចជាលោកលើកឡើងថា ប្រសិនបើលោក សម រង្ស៊ី ឡើងកាន់អំណាចវិញ គឺមានលក្ខណៈផ្ដាច់ការជាងលោក ហ៊ុន សែន ១០០ដងទៅទៀត ព្រោះថាលោក សម រង្ស៊ី មានលក្ខណៈផ្ដាច់ការមិនដែលទទួលយកការរិះគន់របស់អ្នកដទៃដើម្បីធ្វើការកែលំអលោក សម រង្ស៊ី ជាអ្នកនយោបាយអង្ករកំប៉ុងគិតមួយថ្ងៃសម្រាប់តែមួយថ្ងៃ ហើយប្រសិនលោក សម រង្ស៊ី មិនកែប្រែឥរិយាបថដឹកនាំទេ នោះគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នឹងបែកបាក់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។
ជាងនេះទៅទៀត បណ្ឌិត កែម ឡី បានបន្ទោសអំពីការកែប្រែរដ្ឋធម្មនុញ្ញពី ២ភាគ៣ មក ៥០% បូក១ ដែលប្រាសចាកពីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដែលធ្វើឲ្យអ្នកកាន់អំណាចអាចធ្វើអ្វីតាមអំពើចិត្ត។
អ្នកណាក៏ដឹងដែរថា នៅពេលដែលបណ្ឌិត កែម ឡី នៅមានជីវិត លោកធ្លាប់រិះគន់ដើម្បីកែលំអការដឹកនាំរបស់អតីតមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងលោក សម រង្ស៊ី ជាញឹកញាប់ ដើម្បីកុំឲ្យមេបក្សប្រឆាំងរូបនេះជ្រុលខ្លួននឹងល្បែងនយោបាយ ដែលធ្វើឲ្យខូចប្រយោជន៍ជាតិ ប៉ុន្តែជាការឆ្លើយតបនឹងការលើកឡើងរបស់លោក សមាជិកបក្សប្រឆាំងដែលគាំទ្រលោក សម រង្ស៊ី តែងនាំគ្នាជេរប្រមាថបណ្ឌិត កែម ឡី យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ដោយពួកគេអះអាងថា ការលើកឡើងនោះ គឺផ្ទុយទៅនឹងគោលការណ៍ដឹកនាំមេបក្សរបស់ពួកគេ និងបានលាបពណ៌បណ្ឌិត កែម ឡី ជាបន្លាយួនថែមទៀត។
ទោះជាបែបនេះក្តី ក្រោយមរណភាពបណ្ឌិត កែម ឡី មន្ត្រីបក្សប្រឆាំងបាននាំគ្នាធ្វើពិធីខួបនៃមរណភាពរបស់លោកជារៀងរាល់ឆ្នាំផងដែរ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ការធ្វើពិធីបុណ្យខួបរបស់មន្ត្រីបក្សប្រឆាំងទាំងនោះ ត្រូវគេមើលឃើញថា គ្រាន់តែជាការសម្ដែងដើម្បីកេងចំណេញនយោបាយតែប៉ុណ្ណោះ ព្រោះថាអតីតមេដឹកនាំប្រឆាំង លោក សម រង្ស៊ី ធ្លាប់បានអះអាងកាលពីដើមខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៩ ថា ការស្លាប់របស់បណ្ឌិត កែម ឡី គ្មានផលប្រយោជន៍អ្វីសម្រាប់ប្រទេសជាតិខ្មែរនោះទេ។
ទាក់ទិននឹងបញ្ហានេះ មិនត្រឹមតែលោក សម រង្ស៊ី ទេដែលប្រមាថលើការស្លាប់របស់បណ្ឌិត កែម ឡី សូម្បីសកម្មជនរបស់លោក ក៏បានប្រមាថមាក់ងាយភរិយាបណ្ឌិត កែម ឡី អ្នកស្រី ប៊ូ រចនា ដោយប្រើពាក្យសម្ដីមិនសមរម្យជាច្រើនផងដែរ ក្នុងពេលដែលអ្នកស្រីកំពុងចូលរួមការផ្សាយផ្ទាល់ក្នុងកម្មវិធី Idea Talk នៃសារព័ត៌មាន The Cambodia Daily កាលពីថ្ងៃទី៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១ នេះ ដោយពួកគេបាននាំគ្នាសរសេរក្នុងប្រអប់បញ្ចេញមតិត្មះតិះដៀល និងមាក់ងាយសព្វបែបយ៉ាងលើការបញ្ចេញមតិយោបល់របស់អ្នកស្រី។
ការប្រមាថមាក់ងាយរបស់សកម្មជនប្រឆាំងទាំងនោះ ធ្វើឡើងនៅពេលដែលអ្នកស្រី ប៊ូ រចនា ទម្លាយការពិតថា ក្រៅតែពីជំនួយរបស់រដ្ឋាភិបាលអូស្ត្រាលី គឺអ្នកស្រីមិនដែលបានទទួលជំនួយពីគណបក្សនយោបាយ ឬបក្សប្រឆាំងណាមួយនោះទេ ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃជាមួយកូនៗទាំង ៥នាក់របស់អ្នកស្រី ដែលកំពុងត្រូវការថវិកាបន្តការសិក្សានៅថ្នាក់មហាវិទ្យាល័យ។
អ្នកសង្កេតការណ៍រិះគន់ថា ទង្វើរបស់សកម្មជនបក្សប្រឆាំង និងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់បក្សនេះមួយចំនួន ស្តែងឲ្យឃើញយ៉ាងច្បាស់ថា ការយំសោករៀបរាប់ពីការស្តាយស្រណោះនៃការបាត់បង់បណ្ឌិត កែម ឡី គ្រាន់តែជាលេសដើម្បីកេងចំណេញនយោបាយទាញរកការគាំទ្រពីមហាជនដែលគោរពស្រឡាញ់បណ្ឌិត កែម ឡី តែប៉ុណ្ណោះ។
ប៉ុន្តែការពិត ពួកគេមិនដែលស្តាយស្រណោះពីការបាត់បង់បណ្ឌិត កែម ឡី នោះទេ ព្រោះថាបើពួកគេពិតជាគោរពស្រឡាញ់បណ្ឌិត កែម ឡី មែន មន្ត្រីបក្សប្រឆាំងទាំងនោះគួរតែជួយទំនុកបម្រុងដល់ក្រុមគ្រួសាររបស់គាត់ដែលកំពុងរស់នៅតែលតោលគ្មានទីពឹងឲ្យមានជីវភាពកាន់តែល្អប្រសើរ នៅពេលដែលពួកគេមកជ្រកកោននៅក្រៅប្រទេសសព្វថ្ងៃនេះ ដែលមិនគួរនាំគ្នាប្រមាថមាក់ងាយគាត់បែបនេះទេ។
អ្នកវិភាគនយោបាយ និងសង្គម និងជាអនុប្រធានក្រុមប្រឹក្សាភិបាលនៃចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ លោក គឹម សុខ បានសរសេរនៅលើគណនីហ្វេសប៊ុករបស់លោក កាលពីថ្ងៃចន្ទ ថា បើពួកអ្នកនយោបាយនានាមិនយកឈ្មោះលោកបណ្ឌិត កែម ឡី ទៅប្រើគ្រាន់តែទាញប្រយោជន៍នយោបាយសម្រាប់ក្រុមខ្លួន ហើយប្រើឈ្មោះពលីកម្មរបស់គាត់ដើម្បីជំរុញចលនានយោបាយប្រជាធិបតេយ្យជាតិរួមវិញ ពួកអ្នកនយោបាយអស់នោះត្រូវណែនាំសកម្មជន និងអ្នកគាំទ្ររបស់ពួកគេបញ្ឈប់ការស្ដីបន្ទោសអ្នកស្រី ប៊ូ រចនា ហើយក៏ត្រូវបញ្ឈប់ជាបន្ទាន់នូវសកម្មភាពជាបំណងមិនល្អ បង្ខំអ្នកស្រីឲ្យសុំទោសអ្នកណាៗនោះដែរ។
លោកបន្តថា អ្នកស្រី ប៊ូ រចនា ភរិយាលោកបណ្ឌិត កែម ឡី និយាយមិនខុសទេ ប៉ុន្តែគ្រាន់តែធ្វើឲ្យអ្នកនយោបាយ និងសកម្មជននៃពួកគេមិនសប្បាយចិត្ត។
អ្នកវិភាគនយោបាយរូបនេះអះអាងថា អ្នកដែលត្រូវធ្វើការសុំទោសជាសាធារណៈ គឺពួកអ្នកនយោបាយពីរប្រភេទ៖
- ទី១ គឺអ្នកនយោបាយដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការសម្លាប់លោកបណ្ឌិត កែម ឡី។ អ្នកនយោបាយប្រភេទនេះ ត្រូវសុំទោសដាច់ខាតមុននឹងត្រូវបញ្ជូនទៅពន្ធនាគារតាមច្បាប់យុត្តិធម៌។
- ទី២ គឺអ្នកនយោបាយដែលប្រមាថពលីកម្មដ៏ធំធេងរបស់លោកបណ្ឌិត កែម ឡី។ អ្នកនយោបាយប្រភេទនេះ ក៏ត្រូវសុំទោសដាច់ខាតដែរ ហើយបន្ទាប់មកអាចលុបលាងកំហុសដោយនាំគ្នាប្រមូលទស្សនៈយោបល់របស់បណ្ឌិត កែម ឡី ទៅរៀបជាក្បួនឲ្យចេញជាសកម្មភាពប្រតិបត្តិរួម ដោយសេចក្ដីក្លាហាន ដើម្បីបុព្វហេតុជាតិ និងប្រយោជន៍ប្រជារាស្ត្រ។
លោកបន្តថា ការបំភ្លឺរបស់អ្នកស្រី ប៊ូ រចនា នៅកម្មវិធី The Cambodia Daily កាលពីសប្ដាហ៍មុន គឺជាការបង្ហាញអំពីស្ថានភាពដ៏គួរឲ្យអាណិតរបស់គ្រួសារជនរងគ្រោះដែលបាត់បង់ស្វាមី និងឪពុកដ៏អស្ចារ្យ។ ឈ្មោះ «វីរជន កែម ឡី» ត្រូវបានចារជាប់បេះដូងពលរដ្ឋខ្មែរម្ចាស់ប្រទេសលើសលប់រួចហើយ។
លោកបន្តថា វាគឺជាការពិតដែលពុំមាននរណាម្នាក់អាចទាញទម្លាក់ឈ្មោះលោកបណ្ឌិត កែម ឡី បានទេ សូម្បីតែកន្លងមកមានមេៗនយោបាយខ្លះបានព្យាយាមជំរុញចលនាបង្អាប់គាត់ជាចំហម្ដងហើយម្ដងទៀតក៏ដោយ។ ហើយពួកគេទាំងនោះ ប្រឹងបន្ទាបគាត់ហើយ នៅតែទៅមិនរួច ហើយក៏ងាកទៅសរសើរវីរភាពរបស់គាត់ ដើម្បីទាញយកផលប្រយោជន៍វិញ។
លោក គឹម សុខ លាតត្រដាងថា បណ្ឌិត កែម ឡី ត្រូវគេរៀបចំផែនការសម្លាប់ពីរលើកធំៗ៖
- លើកទី១ គឺការព្យាយាមសម្លាប់កិត្តិយសរបស់លោក កាលពេលលោកនៅមានជីវិត ដែលប្រព្រឹត្តដោយក្រុមមនុស្សរបស់លោក ហ៊ុន សែន និងក្រុមអ្នកស្មោះស្ម័គ្រមួយភាគខ្លះរបស់លោក សម រង្ស៊ី ប៉ុន្តែត្រូវបរាជ័យ។ លោក គឹម សុខ អះអាងថា នេះក៏ជាបទពិសោធន៍ជាក់ស្តែងមួយដែលពួកគេរៀបក្បួនបំផ្លាញលោកសព្វថ្ងៃនេះដែរ។ លោកបន្តថា លោក ហ៊ុន សែន និងលោក សម រង្ស៊ី ក៏បានបង្ហាញជំហរគាំទ្រអំពើប៉ុនប៉ងកម្ទេចកិត្តិយសលោកបណ្ឌិត កែម ឡី ដែរ ព្រោះពុំមាននរណាធ្លាប់បានឮមេដឹកនាំនយោបាយទាំងពីររូបនេះណែនាំមនុស្សរបស់ពួកគេជាសាធារណៈឲ្យបញ្ឈប់ល្បែងប្រតិដ្ឋរឿងជេរប្រមាថគាត់នោះឡើយ។
- លើកទី២ គឺការប្រហារជីវិតគាត់ទាំងថ្ងៃ នៅថ្ងៃទី១០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៦ ដោយសាធារណជនទូទៅ អះអាងថា គឺជាស្នាដៃនៃពួកអ្នកមានអំណាចនៅភ្នំពេញ។ លោកបន្តថា ពួកនេះជោគជ័យ ក្នុងការសម្លាប់ជីវិតគាត់ ប៉ុន្តែនៅតែជួបបរាជ័យ ក្នុងការសម្លាប់ឥទ្ធិពល និងកិត្តិយសរបស់គាត់។ លោក គឹម សុខ បន្តថា បណ្ឌិត កែម ឡី ពិតជារងគ្រោះពេកហើយ ធ្វើអ្វីៗដើម្បីបុព្វហេតុសង្គមជាតិខ្មែររួមសោះ ប៉ុន្តែពេលនៅរស់ក៏ត្រូវមនុស្សច្រើនភាគីប្រតិដ្ឋរឿងតាមបំផ្លាញ ហើយពេលស្លាប់ទៅហើយ ក៏មិនដឹងពន្លឺយុត្តិធម៌នៅឯណាទៀត។
កាលពីចុងឆ្នាំ២០២០ អតីតសមាជិកក្រុមអ្នកលាបពណ៌តាមប្រព័ន្ធអនឡាញរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ភាគីលោក សម រង្ស៊ី ធ្លាប់បានអះអាងថា សមាជិកគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ភាគីលោក សម រង្ស៊ី មានក្រុមការងារជាច្រើន និងមានការចាត់តាំងច្បាស់លាស់ពីមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់គណបក្ស ដូចជាក្រុមកាត់តរូបភាព ក្រុមជេរប្រមាថ និងក្រុមអ្នកលាបពណ៌ ជាដើម ដើម្បីធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ និងគំរាមកំហែងទៅលើបុគ្គល ឬក្រុមណាមួយដែលមិនស្របនឹងទស្សនៈ ឬជនទាំងឡាយណាដែលចាកចេញពីក្រុមរបស់ខ្លួន។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកវិភាគនយោបាយ និងសង្គម បណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ ធ្លាប់បានលើកឡើងថា សេចក្តីក្លាហាន គឺជាគុណធម៌សំខាន់ជាងគេបំផុតសម្រាប់អ្នកប្រតិបត្តិទស្សនវិជ្ជា ចំណែកបណ្ឌិត កែម ឡី មានគ្រប់ទិដ្ឋភាពនៃគុណធម៌ទាំងនេះ ដូចជាសេចក្តីក្លាហានមិនខ្លាចធ្លាក់ខ្លួនអភ័ព្វ សេចក្តីក្លាហានមិនខ្លាចស្លាប់ និងសេចក្តីក្លាហានមិនខ្លាចមានគ្រោះថ្នាក់ដល់ខ្លួនឯងដើម្បីជួយមនុស្សដូចគ្នា។
បន្ថែមពីនេះ បណ្ឌិត កែម ឡី ក៏មានសេចក្តីក្លាហានមិនខ្លាចនិយាយអ្វីដែលខ្លួនយល់ថា ត្រូវតែនិយាយ និងទទូចឲ្យមហាជនហ៊ាននិយាយការពិត ហើយលោកជាមនុស្សដែលពោរពេញដោយគតិបណ្ឌិត យុត្តិធម៌ និងជាមនុស្សមានភាពអត់ធ្មត់ខ្ពស់ជាដើម ដែលទាំងនេះសុទ្ធសឹងតែជាគុណធម៌ដែលគួរឲ្យគោរពជាទីបំផុត។
ចំណែកព្រះគ្រូចៅអធិការវត្តមណីរតនារាម ព្រះភិក្ខុ សាន សុជា មានសង្ឃដីកាថា អ្នកដែលស្រឡាញ់បណ្ឌិត កែម ឡី ត្រូវតែនាំគ្នាធ្វើខ្លួនឲ្យទៅជា កែម ឡី ទាំងអស់គ្នា និងបង្កើតកូនខ្មែរឲ្យទៅជា កែម ឡី ឲ្យបានកាន់តែច្រើនរហូតគេសម្លាប់មិនចេះអស់ នោះទើបជាភារកិច្ចដែលពួកគេត្រូវធ្វើក្នុងពេលគ្មានវត្តមានបណ្ឌិត កែម ឡី នៅលើលោកនេះ។
ព្រះភិក្ខុ សាន សុជា មានសង្ឃដីកាបែបនេះនៅក្នុងពិធីបុណ្យរំឭកខួប ៥ឆ្នាំនៃមរណភាពបណ្ឌិត កែម ឡី ដែលត្រូវឃាតកបាញ់សម្លាប់ទាំងអយុត្តិធម៌ ដោយសារតែលោកហ៊ានលាតត្រដាងការពិតអំពីទង្វើអយុត្តិធម៌របស់សង្គមដែលតែងកើតមានលើប្រជាពលរដ្ឋរងគ្រោះនៅកម្ពុជា។
ក្នុងកម្មវិធីធម្មទេសនានៅថ្ងៃបុណ្យខួប ៥ឆ្នាំនៃមរណភាពបណ្ឌិត កែម ឡី កាលពីថ្ងៃទី១០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១ នៅឯវត្តពុទ្ធរង្ស៊ី ម៉ែលប៊ន ក្នុងទីក្រុងម៉ែលប៊ន រដ្ឋវ៉ិកតូរីយ៉ា ប្រទេសអូស្ត្រាលី ព្រះភិក្ខុ សាន សុជា មានសង្ឃដីកាថា ត្រឹមតែការស្រឡាញ់ ត្រឹមតែធ្វើពិធីដើម្បីរំឭកឈ្មោះបណ្ឌិត កែម ឡី មិនគ្រប់គ្រាន់នោះទេ ប៉ុន្តែត្រូវឈ្វេងយល់អំពីគោលបំណងពិតប្រាកដរបស់លោក ដែលមានចំពោះប្រជាជាតិខ្មែរទៅវិញ។
ហើយជាងនេះទៅទៀត ត្រូវធ្វើខ្លួនឲ្យទៅជា កែម ឡី និងនាំគ្នាបង្កើតកូនខ្មែរឲ្យទៅជា កែម ឡី កាន់តែច្រើនរហូតគេសម្លាប់មិនចេះអស់ នោះទើបស័ក្តិសមជាអ្នកស្រឡាញ់ និងគោរពបណ្ឌិត កែម ឡី ពិតប្រាកដ។
ព្រះតេជព្រះគុណមានសង្ឃដីកាថា អ្នកដែលគ្រាន់តែយកឈ្មោះរបស់បណ្ឌិត កែម ឡី ទៅប្រើដោយអះអាងថាខ្លួនជាកូនសិស្សរបស់គាត់ជាដើម ហើយបែរជាប្រើប្រាស់សម្ដី និងកាយវិការមិនសមរម្យ ដូចជាការប្រើពាក្យជេរប្រមាថ ឬលាបពណ៌អ្នកដទៃនោះ មិនមែនជាការលើកស្ទួយកិត្តិយសបណ្ឌិត កែម ឡី នោះទេ ប៉ុន្តែជាការបន្ទាបបន្ថោកកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់គាត់ទៅវិញប៉ុណ្ណោះ។
ព្រះភិក្ខុ សាន សុជា បញ្ជាក់ថា ពិតមែនតែមិនមានវត្តមានរបស់បណ្ឌិត កែម ឡី នៅក្នុងការបណ្ដុះកូនខ្មែរបន្តទៀត ប៉ុន្តែបើស្មារតីដែលស្រឡាញ់ការពារយុត្តិធម៌ ស្រឡាញ់ប្រជាធិបតេយ្យ កាន់តែដុះលូតលាស់ចូលទៅក្នុងដួងចិត្តរបស់កូនខ្មែរឲ្យងើបឡើងជួយជាតិ និងពលរដ្ឋកាន់តែច្រើន នោះហើយជាបំណងពិតប្រាកដរបស់បណ្ឌិត កែម ឡី។
ព្រះភិក្ខុអង្គនេះសង្កត់ធ្ងន់ថា នៅពេលដែលអ្នកគោរពស្រឡាញ់បណ្ឌិត កែម ឡី នាំគ្នាងើបឡើងធ្វើតាមដូចអ្វីដែលបណ្ឌិត កែម ឡី បានធ្វើ ដូចជាការនិយាយពីការពិត ជាជាងនិយាយការពារ ដូចពេលដែលលោកនៅមានជីវិត នោះទើបសមនឹងពាក្យថា ជូនទឹកភ្នែកហើយបន្តដំណើរទៅមុខទៀត។
អ្នកវិភាគនយោបាយ និងសង្គម បណ្ឌិត កែម ឡី ត្រូវខ្មាន់កាំភ្លើងបាញ់សម្លាប់នៅហាងស្តារម៉ាតកាល់តិច (Star Mart Caltex) ស្តុបបូកគោ កណ្តាលទីក្រុងភ្នំពេញ ក្នុងវ័យ ៥០ឆ្នាំ ដោយបន្សល់នូវភរិយាអាយុ ៣៤ឆ្នាំ អ្នកស្រី ប៊ូ រចនា ដែលមានផ្ទៃពោះ ៥ខែ និងកូនប្រុស ៤នាក់កាលពីថ្ងៃទី១០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៦ កន្លងទៅ។
ប៉ុន្តែអស់រយៈពេល ៥ឆ្នាំហើយ តុលាការកម្ពុជានៅមិនទាន់បានវែកមុខឃាតកពិត និងអ្នកពាក់ព័ន្ធយកទៅផ្ដន្ទាទោសតាមផ្លូវច្បាប់នៅឡើយទេ ខណៈលោក អឿត អាង (ឬ ជួប សម្លាប់) ត្រូវមើលឃើញថាគ្រាន់តែជាឃាតកសិប្បនិម្មិត និងជាជនរងគ្រោះដែលគេទុកសម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងអំពើឃាតកម្មនោះតែប៉ុណ្ណោះ។
អតីតតំណាងរាស្ត្រប្រទេសអូស្ត្រាលីដើមកំណើតខ្មែរប្រចាំរដ្ឋវ៉ិកតូរីយ៉ា លោក ហុង លីម បានអះអាងថា កម្ពុជាគឺជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេស ១១ផ្សេងទៀតដែលអង្គការសហប្រជាជាតិបានដាក់អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់គេ ដើម្បីតាមដានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស។ លើសពីនេះ ពួកគេក៏បានដាក់ភ្នាក់ងារប្រឆាំងនឹងឃាតកម្មក្រៅប្រព័ន្ធច្បាប់ផងដែរ ដើម្បីតាមដានឧក្រិដ្ឋកម្មធំៗ និងការសម្លាប់ក្រៅប្រព័ន្ធច្បាប់ដែលរកមុខឃាតកពិតមិនឃើញ ដូចជា៖
- ករណីបាញ់បណ្ឌិត កែម ឡី។
- ការបាញ់សម្លាប់នាដការីរបាំព្រះរាជទ្រព្យអ្នកស្រី ពិសិដ្ឋ ពីលិកា។
- ឃាតកម្មលើអតីតប្រធានសហជីពសេរីកម្មករលោក ជា វិជ្ជា។
- ការបាញ់ប្រហារទៅលើព្រះភិក្ខុ សំ ប៊ុនធឿន
- និងឃាតកម្មលើប្រធានអង្គការការពារធនធានធម្មជាតិលោក ឈុត វុទ្ធី ជាដើម។
កាលពីចុងឆ្នាំ២០២០ របាយការណ៍មួយរបស់គម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោក (World Justice Project) ស្ដីពីនីតិរដ្ឋនៅកម្ពុជា ក្នុងឆ្នាំ២០២០ បានផ្តល់ពិន្ទុឲ្យកម្ពុជាជាប់លេខរៀងទី១២៧ ក្នុងចំណោមប្រទេសចំនួន១២៨ នៅជុំវិញពិភពលោក ដោយបង្ហាញថាប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជាអាក្រក់បំផុតនៅក្នុងលោក ប៉ុន្តែល្អជាងប្រទេសវេណេហ្ស៊ុយអេឡា មួយប៉ុណ្ណោះ។
របាយការណ៍នេះបានរកឃើញថា ការជ្រៀតជ្រែកពីអ្នកមានអំណាចក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលលើសន្តិសុខសណ្ដាប់ធ្នាប់ ការអនុវត្តច្បាប់ យុត្តិធម៌សង្គម គឺជាឫសគល់ដែលធ្វើឲ្យនីតិរដ្ឋនៅកម្ពុជា ទទួលបានពិន្ទុអាក្រក់បំផុតទាំងនៅក្នុងតំបន់ និងនៅក្នុងពិភពលោកដូច្នេះ៕